Terugblik op het weer in 2024
0
2024 verliep warm. Geen winter op een paar weken in januari en een paar dagen sneeuw in november na. Blikvanger was de zeer milde en natte lente, gevolgd door een zomer die laat op gang kwam en begin september nog even echt warm werd. De herfst verliep redelijk normaal, maar was nog steeds iets aan de warme kant. Na 2023 pakte ook 2024 bijzonder nat en warm uit. Daarin speelde de El Niño een cruciale rol, ook daarvoor aandacht in dit jaaroverzicht.
- Ontdek ons ook op Youtube (bijna 40.000 leden)
Winter bijzonder nat
De winter was bijzonder nat en ook zeer zacht. Overstromingen in Vlaanderen: die periode, 2 tot 5 januari, is door de Vlaamse Regering erkend als ramp. Alleen 1995 was beduidend natter. In Nederland bleef de overlast relatief beperkt, voor veel gebieden in het oosten en zuiden betekende de overvloedige neerslag juist een welkome verlichting van de droogte van de jaren ervoor.
El Niño
De ENSO (El Niño–Southern Oscillation) heeft normaal gesproken weinig of geen directe invloed op het weer in de Benelux, alleen bij een bijzonder krachtige El Niño ligt dat net even wat anders. Dergelijke winters verlopen in de regel zacht tot zeer zacht. Voorbeelden zijn 1958, 1973, 1983, 1998 en 2016 (verder zijn El Niño-lente’s meestal te nat, daarover straks meer). Meestal speelt daarbij ook nog eens de IOD (Indian Ocean Dipole) mee.
Die is dan positief, en in dergelijke gevallen wordt de zonaliteit in de gematigde gebieden aanzienlijk versterkt. De laatste keer dat dat het geval was, was in de zeer zachte winter van 2020.
Stratosfeer
Toch kende de winter ook een koud interval, namelijk halverwege januari. Juist in die tijd was de polar night jet zwakker dan normaal, Scandinavische kou stroomde bij hoge uitzondering over onze omgeving uit, met eerst een week met vorst en daarna kwakkelweer met plaatselijk flink wat sneeuw.
Een verkeerd uitvallende SSW bracht terugkeer van de westcirculatie, opnieuw veel regen met hoge temperaturen. Februari verliep recordzacht, trouwens ook maart (De Bilt).
Lente bijzonder nat en warm
In De Bilt was de lente recordwarm, met 11,8 °C was het voorjaar een tiende graad warmer dan 2007, het vorige record. Ook was het zeer nat, alleen in 1983 was het natter. In Ukkel was de lente warm en recordnat. Grote overstromingen waren er dit jaar in Zuid-Duitsland. Dichter bij huis springt het noodweer van 17 en 18 mei in de Voerstreek in het oog.
Weersverloop in de lente
Tijdelijk was het wat kouder in april, voor het overige veel zacht weer met relatief weinig mooie lentedagen. De eerste helft van mei telde weliswaar een aantal zomerse dagen, maar tegelijk bleef het wisselvallig met somtijds stevige onweersbuien.
Wisselvallige zomer
De trend van het weer in de lente zette zich door in de eerste helft van de zomer. Tot half juni was het weer zelfs uitgesproken kil, daarna wisselvallig, periodiek onderbroken door een klein cluster van zomerse dagen, soms zelfs tropisch warm. De enorme wateroverlast van 21 juli in Twente mag niet onvermeld blijven. De matigende invloed van de El Niño op het zomerweer doofde allengs uit, augustus was zelfs warm, maar nog steeds zonder langdurig droog en zonnig weer. De eerste decade van september spande de kroon, recordwarm werd het in De Bilt met maar liefst vijf zomerse dagen.
Heftige herfst
De herfst in de Lage Landen verliep tamelijk gelijkmatig qua weer, maar Europees was dat wel even wat anders. Na de warme start in september kregen we te maken met een brede, diepe polaire kou-inval. Dit bracht recordsneeuw in de Alpen, plaatselijk ook recordlage temperaturen.
De koude lucht stootte door naar de Middellandse Zee en boven het beduidend te warme zeewater vormde zich een thermisch laag, Boris genaamd. Boris veroorzaakte uitzonderlijk veel regen in een gebied dat zich uitstrekte van Italië tot aan Polen en van Oostenrijk tot aan Roemenië. Met catastrofale gevolgen, halverwege september.
Ruim een maand later, op 29 oktober, kwam het opnieuw tot overstromingen, deze keer in Spanje in Valencia. Oorzaak was de DANA. Koude lucht afkomstig van Zuid-Groenland gaf eenmaal in contact met de warme lucht boven de Middellandse Zee aanleiding tot plaatselijk wel 600 mm neerslag in zeer korte tijd.
Sneeuw in november
Half november kregen wij, na een bijzonder rustige en stabiele hogedrukfase, te maken met een substantiële kou-inval. Op veel plaatsen, vooral wat meer landinwaarts vormde zich een sneeuwdek. Juist in de hogere delen, de stuwwallen, Zuid-Limburg en met name in de Ardennen, viel de nodige sneeuw.
Zachte december
Zoals zo vaak zette zich begin december weer een westcirculatie in gang. In de herfst komt door de stratosferische afkoeling op grote hoogte de poolwervel tot ontwikkeling. Deze keer was hij ook nog eens krachtiger dan normaal, door downwelling breidde de westcirculatie op grote hoogte zich naar de troposfeer uit. December in De Bilt was twee graden te warm, een wat koudere maar vorstarme periode rond de tiende december en daags na kerst ten spijt.
2024 in De Bilt: recordwarm
Het duo 2023/2024 was in De Bilt het natst sinds 1901, het duo 1966/1967 (ook El Niño-jaren) ruimschoots overtroffen. Dit jaar haalt de vijfde plek, bovenaan staat een ander El Niño-jaar: 1998. Verder was het recordzacht, een evenaring van het oude record van vorig jaar: 11,8 °C. Het minimum was recordhoog: 7,7 °C. Slechts 23 vorstdagen ook, het oude record stond op 26 (2014).
Hittegolven waren er echter niet, ook landelijk niet. Qua zonneschijn viel dit jaar behoorlijk tegen. Plaats 27 sinds 1906, met 1699 uur zo’n 500 uur minder dan de nummer 1: 2022. Landelijk 1751 uur, het kleinste aantal sinds 2013.
2024 in Ukkel: recordnat
Ukkel wijkt met enkele nuanceverschillen weinig af van De Bilt. Het heeft een (voorlopig) gemiddelde van 11,9 °C, tegenover respectievelijk 12,1 en 12,2 in 2023 en 2022. Het maximum van 15,4 °C is 0,7 °C boven normaal, veel warmer waren daarentegen de nachten met 8,5, tegen 8,6 °C vorig jaar. Met 1171 mm neerslag overschrijdt 2024 het record van 1089 mm (2001). De zonneschijnduur met 1367 uur circa 240 minder dan normaal. Het record staat op 2020 uur in 2003.
2024 in breder perspectief
Bij onze oosterburen, in Duitsland, is 2024 met 10,9 °C recordwarm en overtreft zelfs 2023. Naar het zich laat aanzien is het dit jaar ook wereldwijd recordwarm. Aan het slot van het jaaroverzicht twee kaartjes met daarin de overheersende stroming van de afgelopen twee uitzonderlijke jaren. Een sterker dan normale westcirculatie, het zwaartepunt van de lagedruk lag dit jaar boven IJsland, vorig jaar boven Scandinavië. De hogedrukkern lag dit jaar een stuk oostelijker, vergeleken met vorig jaar.
