Mammatus als typisch kenmerk van onweersbuien

Waarschijnlijk heeft iedereen ze al wel eens gezien. Wanneer een onweersbui dichterbij komt of wegtrekt, zijn er af en toe grote, speciale bollen in de lucht zichtbaar. Vaak genereert dit spectaculaire en fotogenieke luchten, die bij menig weerliefhebber tot de verbeelding spreken. Deze bollen met een vrouwelijk karakter zijn een speciale karakteristiek van onweersbuien en worden ook wel ‘mammatus’ genoemd. Wat zijn deze wolken precies? Wat betekenen ze en hoe ontstaan ze?

• Volg de weerupdates op de voet via Facebook en Twitter
• Volgen jullie al de weerberichten op Youtube?
• Bekijk de weersverwachting voor de komende dagen

Deelnemen aan discussie? Ben je geïnteresseerd om deel te nemen als liefhebber van het weer en klimaat aan het weerforum? Onderaan dit artikel krijg je bliksemsnel & gratis toegang tot alle reacties. Je kan ook je eigen weerfoto’s opladen.

Deel jouw eigen passie? Ben je geïnteresseerd om als vrijwilliger weergerelateerde artikels te schrijven? Contacteer ons dan via jobs@noodweer.be

Wat zijn mammatuswolken?

Mammatuswolken zijn bolvormige uitstulpingen die ontstaan bij een sterk verticaal ontwikkelde buienwolk (de zogenaamde ‘cumulonimbus’ of onweerswolk). Ze zijn dan ook vaak te zien bij het aankomen of wegtrekken van een stevige (onweers)bui. De benaming ‘mammatus’ is afgeleid van het Latijnse ‘mamma’, wat ‘uier’ of ‘borst’ betekent. Wanneer u naar enkele foto’s kijkt, kan u dus waarschijnlijk zelf al wel de link leggen aan wat deze wolkenstructuren hun naam te danken hebben.

Het dient hierbij gezegd te worden dat deze wolkensoort niet altijd gepaard hoeft te gaan met onweer of gevaarlijk weer. De onweersbuien (‘cumulonimbuswolken’) die deze wolkenstructuur dragen, zijn vaak immens groot.

Wanneer mammatus te zien is, verklapt dit vaak wel dat er een onweersbui in de buurt is. Daarbij kan het echter ook zijn dat de wolkenstructuur te zien is vanuit uw tuin, maar dat de bui zelf enkele tientallen kilometers verderop voor slecht weer zorgt. Mammatus kan dus gezien worden als typisch kenmerk van onweersbuien.

Hoe ontstaan mammatuswolken?

Er zijn een aantal verschillende hypothesen die proberen te verklaren hoe deze wolkenstructuren van mammatus ontstaan.

Allereerst is het belangrijk om tot sterke stijgende luchtbewegingen te komen. In zo’n onweersbui zijn er zulke sterke stijgbewegingen aanwezig, die de wolk doen groeien. Deze groeien typisch uit tot een aambeeldvorm. Wanneer de bui haar maximale hoogte heeft bereikt, spreidt de lucht bovenaan opnieuw horizontaal uit.

Een voorbeeldje van zo’n aambeeld is hieronder weergegeven.

De meest aannemelijke theorie stelt dat daar waar de lucht opnieuw sterk daalt, de mammatuswolken zich voordoen. Dit is met name rondom de randen van de buienwolk, waar de lucht zich horizontaal uitspreidt.

Dit leidt dan tot een plaatselijke evaporatieve afkoeling door turbulente stromingen. De lucht rondom de wolk is namelijk vrij droog. Hierdoor zet de koudere, zwaarder geworden lucht een dalende beweging in. Men noemt dit ook wel ‘omgekeerde convectie’.

De wolkenbasis wordt als het ware mee naar beneden getrokken door de dalende luchtbewegingen aan de top van de buienwolk. Dit verklaart de bolvormige uitstulpingen.

Dalende lucht warmt echter op en droogt uit, zodat de uitstulpingen op een gegeven moment opnieuw zullen oplossen. Ze kunnen ook verschillende vormen en groottes aannemen, waardoor er elke keer weer een uniek beeld ontstaat.

Uiteraard is dit een hypothese en zijn er nog enkele andere mogelijke verklaringsmechanismen. De precieze ontstaansmechanismen blijven eerder een raadsel.

Conclusie: mammatus zijn bolvormige uitstulpingen door dalende luchtstromen in een onweerswolk

Samenvattend kunnen we dus stellen dat mammatus een typisch kenmerk is van onweersbuien. Het zijn bolvormige uitstulpingen, die zich voordoen rondom de randen van een aambeeld (onweerswolk).

Wanneer de stijgbewegingen hun maximale hoogte hebben bereikt, spreidt de onweerswolk horizontaal uit. In deze regio vindt dan ‘omgekeerde convectie’ plaats. Bovendien maakt de lucht daar een dalende beweging, die de uitstulpingen doet ontstaan.

Omdat we ervan kunnen blijven genieten, hebben we hieronder nog een collectie van spectaculaire mammatuswolken samen gezet.