2

De stratosferische poolwervel is dit jaar uitzonderlijk sterk. Door een Canadian Warming rond de jaarwisseling kregen we desondanks wat winterse kou, inclusief sneeuw, in januari. Daarna felle kou in de VS en terugkeer van de westcirculatie en verzachting in West-Europa. Nu staan we weer voor een weersomslag richting koudere condities, ondanks en meer nog dankzij de recordsterke poolwervel.

Krachtige poolwervel

In tegenstelling tot vorig jaar is de stratosferische poolwervel dit jaar bijzonder krachtig ontwikkeld. Destijds twee keer een major stratosferische opwarming, ironisch genoeg beide zonder een winters vervolg, integendeel. Deze winter met een veel sterkere poolwervel blijft qua winterweer niet achter bij die van vorig jaar. Een prachtige sneeuwsituatie en daarna een inversiewinter. Extreme kou boven de VS die uitstroomde over de oceaan maakte daar daadkrachtig korte metten mee. Ook die kou kan teruggevoerd worden op de poolwervel.

De zonale wind in de stratosfeer, op 10 hPa. Blauw die van de vorige winter, rood/roze van dit jaar. Oranje de verwachting, met tijdelijk een recordsterke poolwervel.

Een gestrekte poolwervel

Deze winter is het verhaal van de gestrekte poolwervel. Van Oost-Siberië naar de VS gericht is deze verantwoordelijk voor kou-uitbraken boven Noord-Amerika tot aan de Golf van Mexico. Aan de andere kant hogedruk boven West-Europa, eerst einde december en daarna halverwege januari. Een kortdurende Canadian Warming begin januari bracht een intermezzo met hogedruk boven Groenland en winterse perikelen in onze streken. Nu zien we het tegendeel: lagedruk van Oost-Canada tot aan Groenland.

De stroomlijnen en windkracht in de stratosfeer, op het 10 hPa drukvlak. De berekende toestand voor 30 januari, 00Z. Een gestrekte poolwervel, met de as van New Foundland naar Mongolië. Over Scandinavië een krachtige zuid- tot zuidweststroming.

Nieuwe kansen

Geholpen door de stratosferische bovenwind hebben we eind januari te maken met een lange zuid- tot zuidweststroming op de oceaan. De warmte-advectie hiermee samenhangend maakt hogedrukopbouw mogelijk richting Scandinavië. De warme sectors van lagedrukgebieden die over IJsland en langs Groenland naar de Noordpool trekken, brengen noordelijke hogedruk teweeg. Dat waar je anders vaak een SSW voor nodig hebt, wordt nu bewerkstelligd door de langdurige en krachtige uitgerekte poolwervel.

De 500 hPa geopotentiaal (gpdm) en de bodemdruk (hPa) op het noordelijk halfrond, berekening voor zaterdag 1 februari 00Z. Een krachtige zuid- tot zuidweststroming voert zachte lucht van de Azoren helemaal naar de Noordpool.

Scandinavische hogedruk

Dat wat eerder deze winter nog niet mogelijk was, lijkt nu toch eindelijk staan te gebeuren: hogedruk boven Scandinavië. Tegelijk koelen de bovenluchten boven Centraal-Europa af. Geheel andersoortige kou dan eerder in januari, toen onder een inversie ijsdagen genoteerd konden worden. Dat wordt begin februari met een al wat sterkere zonkracht en een zachte voorgeschiedenis niet zomaar herhaald.

De 850 hPa geopotentiaal (gpdm) en temperatuur (°C), berekening van donderdag 30 januari 2025, 00Z (GFS) voor vrijdag 7 februari, 00Z. Relatief koud boven het Europese continent, hogedruk aan de oostflank van de Canadese koudepoel.

Een nieuwe stratosferische opwarming?

Met de veranderende troposferische stroming, hogedruk via Scandinavië doortrekkend naar Siberië, komt op zijn beurt ook weer de stratosferische poolwervel onder druk te staan. Einde eerste decade van februari krijgen we te maken met een minor warming. Niet dat meteen de algehele stroming omkeert, maar wel dat de poolwervel van zijn favoriete plaats boven de Noordpool geduwd wordt.

De temperatuur van de stratosfeer (°C) op 10 hPa, de verwachting van 29 januari 0Z voor 10 februari 2025. Een minor warming boven Noord-Siberië, als gevolg van de hogedruk die ontstaan is boven Scandinavië en Noordwest-Rusland.

Kans op een SSW?

In dit stadium is de poolwervel (Polar Night Jet) nog veel te krachtig voor een officiële SSW, een zogeheten major warming. Maar bovengenoemde ontwikkelingen zorgen wel voor een aanzienlijke afname van de stratosferische wind halverwege februari. Vanaf die tijd nemen de kansen op een SSW wel toe, maar echt substantieel worden die kansen pas tegen het einde van februari, begin maart.

De gemiddelde zonale wind op 10 hPa, berekend op 29 januari (ECMWF). Positief is een westelijke stroming, negatief is oostelijk en dus een omkering van de normale windrichting in de winter op de Noordpool. Eerst een dip halverwege februari, daarna kansen op een SSW tegen het einde van de meteorologische winter.

Delen


Verder lezen

Alles bekijken