Klimaatverandering (deel 2): Geschiedenis van het klimaat

Het klimaat op aarde verandert constant.  Deze veranderingen kunnen zich voltrekken op korte termijn, in maanden en jaren of veel langere perioden van duizenden jaren of langer. In het tweede deel van onze reeks over de klimaatverandering bespreken we de natuurlijke factoren die invloed hebben op het klimaat en brengen we een klein stukje geschiedenis.

• Deel 1 van de klimaatverandering

Natuurlijke factoren die het klimaat beïnvloeden

De laatste paar miljoen jaren kende het klimaat op aarde een afwisseling tussen langere perioden met ijs en sneeuw en kortere perioden met warmere omstandigheden. De belangrijkste oorzaak van het wijzigen van het klimaat is te vinden in de baan van de aarde om de zon.  Drie verschillende cycli zorgen ervoor dat de positie van de aarde ten opzichte van de zon verandert (de zogenaamde Milankovic Cyclus):

• In een periode van ongeveer 100.000 tot 413.000 jaar gaat de baan van de aarde over van een ronde vorm naar een ovale vorm en terug (excentriciteit).
• Ten tweede verandert de schuine stand van de aardas ten opzichte van het rotatievlak elke ongeveer 41.000 jaar (kanteling).
• Als laatste draait de aardas rond zoals een tol in het rotatievlak gedurende een periode van ongeveer 26.000 jaar (precessie).

Deze 3 cycli zorgen ervoor dat verschillende delen van de aarde meer of minder zonlicht krijgen met als gevolg een opwarming of afkoeling van de temperatuur.  Verbazingwekkend genoeg is het verschil tussen een warm klimaat en een ijstijd slechts 5 °C.

Geschiedenis van het klimaat (redenen)

Verder zijn nog andere kleinere factoren verantwoordelijk voor het wijzigen van de algemene temperatuur op aarde:

• De verandering in de zonneactiviteit zorgt voor meer of minder straling.
• Vulkaanuitbarstingen kunnen tijdelijk voor meer stof in de atmosfeer zorgen met een afkoeling tot gevolg.
• Geologie (verschuiven van de continenten) heeft een invloed op de oceaanstromingen waardoor de energiehuishouding van de aarde wijzigt.
• El Niño’s en La Niña’s oefenen een periodieke invloed op het klimaat uit.
• De schommeling in de temperatuur van de Noord-Atlantische Oceaan veroorzaakt afwisselend warme en koele fasen in de oceaan.

Chronologisch overzicht klimaatwijzigingen

Hieronder volgt een klein (onvolledig) overzicht van verschillende hoogtepunten uit de klimaatwijzigingen in het verleden:

22.000 tot 18.000 jaar geleden – laatste grote ijstijd.  De gemiddelde temperatuur ligt 5 graden lager en het zeeniveau ligt ongeveer 110 m lager dan nu.  IJskappen bedekken ongeveer een derde van het landoppervlak.

13.000 jaar geleden – opwarming van de aarde waardoor de ijskappen smelten en de zeespiegel stijgt

12.700 jaar geleden – Jonge Dryas.  Een meer in Noord-Amerika loost een grote massa aan zoet water in de oceaan, wat de zeestromen verstoort in de Noord-Atlantische Oceaan.  In ongeveer 10 jaar tijd keren we terug naar ijstijdomstandigheden. Gletsjers groeien terug aan.  Eindigt abrupt: in 40 tot 50 jaar tijd gebeurt de omschakeling naar een warmer klimaat

11.500 jaar geleden – Na het einde van het Jonge Dryas stijgt de zeespiegel terug en landengtes zoals die tussen Europa en Groot-Brittannië overstromen.

1320 – 1500 – Afkoeling in de late middeleeuwen.  Het klimaat wordt kouder waardoor gletsjers terug aangroeien.  Oogsten in Europa zijn slecht en er breekt hongersnood uit.

1580 – 1850 – Kleine ijstijd.  Gletsjers groeien opnieuw en zorgen opnieuw voor mislukte oogsten en hongersnood.  Perioden van koude worden afgewisseld met perioden van droogte en warmte.

1850 – heden – Opwarming van de aarde als gevolg van de Industriële Revolutie.  Toch kennen we nog een koude periodes tussen 1940 en 1980 met strenge winters in de Tweede Wereldoorlog en de jaren 1960.

• Extra weetjes over klimaat via NoodweerBenelux