Fruitbloesems zijn daar: Dreigt vorstschade?

Het is weer de tijd van het jaar dat de fruitbloesems massaal tevoorschijn komen. Door het zonnige, droge, en zachte weer is dat dit jaar wat vroeger dan normaal. Elke jaar duimen de fruitboeren voor het uitblijven van late vorst, want dat kan de bloesems en later op het jaar de oogst erg schaden. De weermodellen tonen voor volgende week kans op vorst in de Benelux. Wat is het risico op bloesemschade momenteel?

• Weerliefhebber? Volg ons via X en Facebook
• Volg de interessante weerberichten op Youtube

Deelnemen aan discussie? Ben je geïnteresseerd om deel te nemen als weeramateur of liefhebber van het weer aan het weerforum? Onderaan dit artikel krijg je bliksemsnel & gratis toegang tot alle reacties. Je kan ook je eigen weerfoto’s uploaden.

Waarom fruitbloesems in de lente verschijnen

Elk voorjaar komen de bloesems tevoorschijn. Fruitbloesems in de boomgaarden markeren het begin van een nieuw groeiseizoen. Maar wat bepaalt precies wanneer die bloei plaatsvindt?

Temperatuur in februari en maart

De voornaamste verklaring voor het tijdstip is de temperatuur, vooral in de maanden februari en maart. Fruitbomen blijven in winterrust zolang de temperaturen laag zijn. Zodra het warmer wordt, activeren ze hun groeiprocessen. Een zachte winter en vroege lente leiden dus tot een vroegere bloei, terwijl een koude periode de bloei uitstelt.

Fruitboom soorten

Natuurlijk bloeien niet alle fruitsoorten op hetzelfde moment. Er is een duidelijke volgorde van de belangrijkste 3 fruitsoorten in onze contreien:

• Kersenbomen: eind maart tot begin april
• Perenbomen: begin april
• Appelbomen: half tot eind april

Deze natuurlijke spreiding vermindert de kans dat alle gewassen tegelijk getroffen worden door vorst, maar de risico’s blijven. Fruitboeren proberen dan ook vaak verschillende soorten te telen, zodat een vorst-event niet hun hele oogst om zeep helpt.

Zonlicht

Hoewel temperatuur doorslaggevend is, spelen ook zonneschijn en daglengte een rol. Meer zon en langere dagen stimuleren de activiteit van de boom, vooral in combinatie met milde temperaturen.

Ligging van de boom

Ook lokale omstandigheden hebben invloed op het tijdstip van de bloesems. Bomen die op zuidgerichte hellingen staan of in beschutte microklimaten, bloeien doorgaans iets vroeger. Hier is het vaak wat warmer. Daarnaast warmt lichte zandgrond sneller op dan zware kleigrond, wat het bloeiproces eveneens versnelt.

Waarom is vorst zo slecht?

Als de eerste bloesems aan de fruitbomen hangen en ’s nachts de temperatuur onder het vriespunt daalt, dan bestaat de kans dat ze vorstschade oplopen.

De bloesems bevatten vocht. Als de temperatuur onder het vriespunt zakt, bevriest dat vocht. Dit kan de cellen van de bloesem beschadigen of doden, waardoor de bloem verwelkt of afsterft.

Bovendien zit in de bloesem het vruchtbeginsel, waar later het fruit uit groeit. Als dat bevroren raakt, stopt de ontwikkeling van de vrucht. Je kunt dan wel bloesem hebben gehad, maar er zal geen vrucht (appel, peer, …) aan komen.

Hoeveel vorst kunnen de bloesems dan hebben?

• In het knopstadium kunnen ze vaak nog wat kou verdragen (soms tot -4°C).
• In volle bloei zijn ze het meest kwetsbaar (vaak al schade vanaf -1 tot -2°C).

Het gevolg van de vorst is een kleinere fruitoogst. Negatieve temperaturen zorgen voor minder vruchten (kersen, appelen, peren, …) en dus een lagere opbrengst. Dat is uiteraard wat de fruitboeren willen voorkomen.

Beschermen tegen vorstschade aan fruitbloesems

Hoe kan de schade dan beperkt worden? Er zijn verschillende methodes en de een is al spectaculairder dan de andere. De keuze van perceel en ligging is belangrijk. Op een hellend terrein kan koude lucht makkelijker wegstromen, zolang er geen obstakels zoals hagen in de weg staan. Een fruitgaard in het laagste deel van het landschap is het meest vorstgevoelig want koude lucht zakt en hoopt zich daar op.

Om bevriezing tegen te gaan, gebruiken fruittelers onder andere ook ventilatoren of zelfs helikopters om koude lucht te mengen met warmere luchtlagen. Zo blijft de temperatuur stabieler.

Een andere optie is het gebruik van vuurpotten of gasbranders naast de fruitbomen om warmte te creëren. Echter, het effect hiervan is beperkt omdat warme lucht snel opstijgt. Het effect zal dus alleen zeer lokaal zijn.

De meest effectieve techniek is beregening: door bloesems nat te maken en te laten bevriezen, komt er warmte vrij (bevriezingswarmte – latente warmte). Deze energie beschermt de bloesem tegen het echt bevriezen.

Hoe groot is de kans op vorst de komende 10 dagen?

Vooral bij droog weer en een lage luchtvochtigheid kan de temperatuur ’s nachts snel dalen. En laat dat nu net zijn waar we mee te maken krijgen.

We blijven de komende 10 dagen onder de invloed van een krachtig hogedrukgebied. Dit hogedrukgebied schuift de komende dagen wat meer op naar het noordwesten waardoor de aangevoerde lucht in onze contreien kouder wordt. Vanaf zaterdag gaan de temperaturen naar beneden, en vooral vanaf zondag stijgt de kans op (grond)vorst. Dat komt mede ook omdat de wind het wat rustiger aan zal doen.

Vooral maandagochtend en dinsdagochtend lijkt het echt fors te kunnen afkoelen met minima rond -1 tot +1°C in de bloesemregio’s. Aan de grond mag je daar gerust nog een aantal graden aftrekken, waardoor het hier lokaal matig kan vriezen.

Hoe was het in 2024?

Door de zachte winter en de plots zeer zachte temperaturen in het midden van maart begon de bloesemperiode in 2024 al wat vroeger. Vanaf 22 maart kon je toen al van (vroege) bloesems genieten. De perenbomen bloeiden tegen 5 april uit, maar er kon nog genoten worden van de kersen- en appelbloesem. Uiteindelijk waren op 17 april alle bloesems wel uitgebloeid en dat is (veel) vroeger dan normaal.

Klimaatverandering schuift alles op

Door de klimaatopwarming merken we een duidelijke trend: fruitbomen bloeien gemiddeld steeds vroeger. Jaren waarin de bloei al eind maart begint, komen steeds vaker voor. Dit verhoogt helaas ook het risico op schade door late nachtvorst. Voor fruittelers betekent dit extra waakzaamheid! Daarnaast zorgt klimaatverandering ook voor meer stortbuien en hagel in de zomer. Dit bracht de laatste jaren ook regelmatig schade aan het fruit. Het is dus zeker niet alleen vorst die er toe doet.

Benieuwd of er al bloesem te zien is? Check dan zeker de bloesemmeter.