Permafrost in Europese berggebieden warmt sneller op dan gedacht. Wat zijn de gevolgen?

De temperaturen van permafrost in de bergregio’s van Europa stijgen gestaag, in sommige gevallen met meer dan 1 °C in het afgelopen decennium. Een nieuwe studie gepubliceerd in Nature Communications toont aan dat de veranderingen groter en sneller zijn dan voorheen gedacht. De studie toont ook dat opwarming en ontdooiing tot grotere diepten grotendeels is voorbestemd voor de komende decennia. Wat zijn hiervan de gevolgen? In Zwitserland bedreigt dooiende permafrost nu al tientallen berghutten en ook in het Hoge Noorden wordt de bodem steeds onstabieler.

• Weerliefhebber? Volg ons via X en Facebook
• Volg de interessante weerberichten op Youtube

Deelnemen aan discussie? Ben je geïnteresseerd om deel te nemen als weeramateur of liefhebber van het weer aan het weerforum? Onderaan dit artikel krijg je bliksemsnel & gratis toegang tot alle reacties. Je kan ook je eigen weerfoto’s uploaden.

Wat is permafrost ook al weer?

Permafrost is grond, zoals gesteente, puin of morenen, waarvan de temperatuur continu onder de 0°C ligt en die daardoor permanent bevroren blijft. Permafrost bevindt zich in het noordelijk halfrond hoofdzakelijk in de poolgebieden zoals Groenland, Rusland, Canada, Alaska maar komt ook in de hogere delen van gebergtes voor. In Zwitserland bedekt permafrost ongeveer vijf procent van het landoppervlak. Het komt voornamelijk voor op steenhopen en rotswanden op hoogtes boven de 2.500 meter.

Permafrost in heel Europa warmt op

Een omvangrijke dataset met 64 meetreeksen uit negen Europese landen, van Spitsbergen in het hoge noorden tot de Alpen en de Sierra Nevada in Zuid-Spanje, is verzameld en geanalyseerd door meer dan twintig permafrostonderzoekers.

De resultaten tonen voor het eerst duidelijk aan dat bergpermafrost in heel Europa aan het opwarmen is. Op sommige locaties is de temperatuur op een diepte van tien meter in de afgelopen tien jaar met meer dan 1 °C gestegen.

Koude gebieden waar permafrost voorkomt, zoals berggebieden en de poolstreken, reageren extra gevoelig op klimaatverandering. Dat komt bijvoorbeeld door het albedo-feedback waarbij als er minder sneeuw valt, er meer zonlicht geabsorbeerd kan worden waardoor het sneller opwarmt.

De studie toont aan dat de stijging van permafrost-temperaturen in Europese berggebieden deels vergelijkbaar is met die in het Arctische gebied. De sterkste opwarming werd geobserveerd bij de hoogste en noordelijkste meetlocaties. Wanneer temperaturen in permafrost de 0 °C naderen, vertraagt de opwarming aanzienlijk omdat de energie wordt gebruikt om het ijs in de bodem te smelten. Zodra het ijs volledig is gesmolten, stijgen de temperaturen weer sneller.

Opwarming dringt verder door naar grotere dieptes

Dankzij internationale samenwerking konden de onderzoekers decennia aan meetgegevens uit Europese berggebieden analyseren. De metingen zijn uitgevoerd op een diepte van minimaal tien meter, om de invloed van de jaarlijkse cyclus van temperaturen te beperken.

Komende jaren en decades zal de opwarming van de permafrost zich voortzetten. Dit blijkt uit het feit dat de opwarming op een diepte van tien meter sterker is dan dieper in de grond. Verder onder het oppervlak reageren de temperaturen namelijk met toenemende vertraging op klimaatverandering. De waargenomen opwarming zal in de komende decennia naar grotere dieptes doordringen.

Berggebieden worden bedreigd

Het verzamelen van gegevens in ruige en koude bergomgevingen over een lange periode is tijdrovend en vereist veel toewijding. Zulke meetreeksen en hun evaluatie vormen niet alleen een belangrijke basis voor onderzoek, maar ook voor praktijktoepassingen en beleidsmakers. De toenemende veranderingen en mogelijke gevolgen voor natuurlijke gevaren en infrastructuur vormen een grote uitdaging in veel berggebieden.

Permafrost speelt namelijk een cruciale rol in de stabiliteit van veel structuren in bergachtige gebieden. Door de opwarming van de aarde begint de permafrost echter te ontdooien, wat aanzienlijke risico’s oplevert voor infrastructuur zoals berghutten en skiliften, waarvan de funderingen vaak in deze bevroren lagen zijn verankerd.

Een studie van de Zwitserse Alpenclub (SAC) waarschuwt dat de stabiliteit van berghutten in gevaar kan komen door het smelten van permafrost. Daarnaast lopen 42 hutten risico door aardverschuivingen die ontstaan in permafrostzones. De SAC heeft een speciaal fonds opgericht om deze uitdagingen aan te pakken, maar geeft toe dat dit niet voldoende zal zijn om alle benodigde bouw- en stabilisatieprojecten te financieren.