Waarom was depressie Boris zo intens in Centraal-Europa?
0
Depressie Boris zorgde in Centraal-Europa voor uitzonderlijke neerslagrecords, met op sommige plaatsen meer dan 400 mm regen. In de (Oostelijke) Alpen bracht de depressie zware sneeuwval met lokaal een sneeuwdikte van wel 1,80 meter. Dit extreme weer leidde tot ongekende overstromingen en wateroverlast in meerdere landen. Maar waarom was depressie Boris zo krachtig, en konden we dit voorspellen? En wat zijn de gelijkenissen en verschillen met de waterbom van 2021 die West-Europa trof?
- Weerliefhebber? Volg ons via X en Facebook
- Volg de interessante weerberichten op Youtube
Deelnemen aan discussie? Ben je geïnteresseerd om deel te nemen als weeramateur of liefhebber van het weer aan het weerforum? Onderaan dit artikel krijg je bliksemsnel & gratis toegang tot alle reacties. Je kan ook je eigen weerfoto’s uploaden.
Neerslagrecords en bijna 2 meter sneeuw
“Depressie Boris bracht in Centraal-Europa uitzonderlijke hoeveelheden neerslag, met zwaartepunten in Tsjechië en Oostenrijk. Zo registreerde een weerstation in Tsjechië meer dan 450 mm regen in slechts 96 uur.
Deze enorme hoeveelheden waren uiteraard te veel voor de al verzadigde bodem, wat leidde tot grootschalige waterafstroming. In combinatie met het heuvelachtige terrein resulteerde dit in zware overstromingen en meerdere dambreuken.
De koude lucht bracht in de Alpen de eerste winterse omstandigheden van het jaar, met vooral in Oostenrijk en het oosten van Zwitserland zware sneeuwval. In skigebied Loser lag er dit weekend maar liefst 1,8 meter sneeuw. Aangezien een deel al was gesmolten, moet er meer dan 2 meter sneeuw zijn gevallen.
Hoewel sneeuwval in september niet ongebruikelijk is, zijn deze hoeveelheden in Oostenrijk uitzonderlijk. Het kleine skigebied Mühlbach am Hochkönig opende zondag om 10.30 uur voor het eerst de skiliften, vanwege de overvloedige sneeuwval.
Gelukkig viel er ook sneeuw … maar dit zal nog wel smelten
In de Alpen was het koud genoeg voor een groot deel van de neerslag om boven 1000-1500 meter als sneeuw te vallen. Als dit regen was geweest, zouden de overstromingen nog ernstiger zijn geweest. Sneeuw fungeert namelijk als een tijdelijke buffer, omdat het water pas vrijkomt wanneer de sneeuw geleidelijk smelt.
Had ook de sneeuw als regen gevallen, dan zou de piek in waterafvoer nog hoger zijn geweest. Aangezien het pas halverwege september is, zal de sneeuw onder 2000-2500 meter naar verwachting volledig wegsmelten. Daarnaast is de bodem na de zomer nog vrij warm, waardoor de sneeuw van onderuit smelt en opnieuw veel water kan veroorzaken in stroomafwaartse gebieden, wat een langdurig hoog waterpeil in de rivieren kan betekenen.
Op de gletsjers ligt de situatie anders. Deze zorgen voor afkoeling van onderuit, waardoor de sneeuw daar langer blijft liggen. In de Oostelijke Alpen lijkt het gletsjersmeltseizoen hiermee ten einde. Het skigebied op de Hintertux-gletsjer opent daarom op 18 september al de liften.
Combinatie van factoren
Waarom viel er zoveel neerslag in Centraal-Europa? De oorzaak van de uitzonderlijke hoeveelheden neerslag die depressie Boris heeft veroorzaakt, zijn het resultaat van meerdere factoren.
1) Warme Middellandse Zee
Allereerst kende het Middellandse Zeegebied een uitzonderlijk warme zomer, waarin meerdere temperatuurrecords werden gebroken. Door een langdurige hogedrukgordel rond en boven de Middellandse Zee was het weer helder en de temperaturen hoog. Dit zorgde ervoor dat de Middellandse Zee kon opwarmen tot recordhoge waarden.
De hogere zeewatertemperaturen leidden tot meer verdamping, wat als brandstof diende voor depressie Boris. Hoe warmer het water, hoe meer vocht er in de atmosfeer komt. Dit is hetzelfde verschijnsel dat orkanen in de Atlantische Oceaan krachtiger maakt door warmer zeewater.
2) Historische koudegolf
Daarnaast vond er een historische koudegolf plaats, die vroeg in september vanuit het noordpoolgebied richting Europa trok. Een diepe hoogtetrog zorgde ervoor dat polaire lucht Europa kon bereiken vanaf het noordwesten.
De combinatie van extreme hitte en kou creëerde sterke temperatuurverschillen, ideaal voor krachtige weerfronten in het grensgebied van de luchtmassa’s. Warme lucht schuift over koude lucht, condenseert en genereert neerslag (frontogenese).
3) Geblokkeerd weerpatroon
Door de warme Middellandse Zee was er dus veel vocht in de lucht wat gecombineerd met frontogenese door de botsing van warme en koude luchtmassa’s zorgde voor felle neerslag. Maar waarom bleef het zo lang regenen (en sneeuwen)?
De nabijheid van hogedrukgebieden speelde hierbij een cruciale rol. Deze hogedrukgebieden blokkeerden het afgesneden lagedrukgebied (Boris), ook wel een ‘cut-off low’ genoemd, waardoor het dagenlang boven Centraal-Europa bleef hangen. Hierdoor bleef het front langdurig boven hetzelfde gebied actief, met alle gevolgen vandien.
4) + Orografische lifting
Een niet te onderschatten factor die bijdroeg aan de extreme neerslag was de aanwezigheid van de bergen. De neerslag werd namelijk versterkt door orografische lifting, waarbij neerslag tegen de bergen werd omhoog geduwd.
Zagen we de neerslagbom aankomen?
Ondanks dat de neerslag door een samenloop van verschillende factoren werd veroorzaakt, zagen de weermodellen de records al lang op voorhand aankomen. De modellen gaven historische overstromingen aan met neerslagsommen tot meer dan 400 mm. Dit heeft er ook voor gezorgd dat (lokale) overheden en instanties waar mogelijk voorzorgsmaatregelen konden nemen, zoals het legen van meren. Dit heeft wellicht toch enige overlast voorkomen …
Vergelijking met de neerslagbom in juli 2021
Op 13-14 juli 2021 werd een deel van West-Europa, waaronder België en Nederland, getroffen door grote wateroverlast. In Nederland viel tot 150 mm en in de Ardennen zelfs tot 200 mm. In Duitsland en België vielen er ruim 220 dodelijke slachtoffers, in Nederland was er veel schade.
De oorzaak van de neerslagbom was een stationaire depressie boven Duitsland, die leidde tot hevige neerslag. Dit lagedrukgebied was omgeven door vochtige en onstabiele lucht, gevoed door warme lucht vanuit Centraal- en Oost-Europa. De vochtige lucht werd vanaf het westen ingesloten door koelere lucht waardoor een grensvlak ontstond. De regenzone bleef langdurig actief boven dezelfde regio’s, en werd versterkt door het orografisch effect van de Ardennen en Hoge Venen. De lagedrukblokkade veroorzaakte uiteindelijk uitzonderlijk hoge neerslagtotalen.
Wat zien we als overeenkomst?
- Stationaire depressie (cut-off low)
- Warme lucht advectie
- Botsing met koelere lucht (front)
- Orografisch effect
Wat zien we als verschil?
- 2 dagen actief (2021) vs 4/5 dagen actief (2024)
- Orografisch effect van de Ardennen (2021) vs orografisch effect van de Alpen/Reuzengebergte (2024)
- 150-200 mm (2021) vs 300-450 mm (2024)
- Warmere lucht van de Middellandse Zee door dichtere nabijheid en einde van de zomer (2024)
